Τυχαίες Λέξεις Αέρες, Ξεματίζω (κουκιά), Ζυμπροδένω, Ξεντώνω ή Ξετσιτώνω, Μολεύγω (-ομαι), Διαόλιο, Νοικοκεράτο, Καλό και χρυσό νοικοκεράτο, Τεσιλίμικο να 'ναι, Γαϊδουργιά, Λιγοβυζασμένος, Λευκαίνω (τα ρούχα), Ταλίμνια, Ώρες κι αποβάλετο ή Ώρες κι δεν ήτονε, Σύγκαλα (τα)., Σα., Ολόγρος, Άκι!, Έχθρητα, Λούξυγκας, Ξεξινίζω, Ραντισάρικο, Κακοριζικιά, Ανεμαζωξάρης, Ώρα καμάτου, Υστερόπλουτος, Μακαρία, Ξεπαραλυώ, Παραπέζουλο, Πασπατώντας, Οπέρυσις |
Αέρες | Ανοησίες
«- Αλήθεια ’ναι Νικολή πως πουλείς τη βάρκα σου;
- Αέρες… Ντα κάνω εγώ ωρέ Γιαννιό δίχως να ’χω τη βάρκα μου...» |
Ξεματίζω (κουκιά) | Αφαιρώ το μάτι
«Αξεμάτιστα κουκιά δεν ψήνομε. Εγώ ίσαμ’ εδά τα ’βανα στο νερό αποσπέρας και την ταχυνή τα ξεμάτιζα και τά ’ψηνα. Εδά τα ξεματίζω με το κλαδοψάλιδο και μπορώ να τα ψήσω την ταχυνή δίχως να τα βάλω στο νερό. Με τα δόντια δεν μπορώ να ξεματίσω κανένα...» |
Ζυμπροδένω | Δένω μαζί τα ζώα με το ίδιο σκοινί
«Τσι δυο μου αίγες τσι ζυμπροδένω και κλουθούνε του γαϊδάρου δίπλα η μια τσ’ αλλής. Ανε-ν- κάμει η μια πως ξεστρατίζει δεν τση κλουθά η άλλη κι έτσά δε μπορούνε να φύγουνε...» |
Ξεντώνω ή Ξετσιτώνω | Τεντώνω, μακραίνω
«Εδυνάτισα ωρή Ζαμπία και εξεντώσανε και τα λάστιχα τω βρακώ μου κι όλο ντάι μου κατεβαίνουνε στα γόνατα και τσ’ ανεσύρνω...» |
Μολεύγω (-ομαι) | Λερώνω (-ομαι).
«Ολομόλευτο ήτονε τo μέσα σπίτι και γεμάτο κατσιφάρφαλα εδά και σαράντα χρόνους. Επιάσαμε εδά και δυο μέρες και το καθαρίζομε και τονούμε τ’ άχρηστα. Να δεις μποντικοφωλιές και μποντικοκάβουλα να χιαχιρντίσεις. Εμολέφτηκα απού την κορφή τση κεφαλής ως τ’ ανύχια. Εφταμπούγαδο θέλω για να καθαρίσω...» |
Διαόλιο | Πειρασμός, καημός
«Ίντα διαόλιο τονε βαστά το γιο μας και πάει σαφί αμοναχός του και καθίζει στην οξοχή κι είναι κλιτός και μαραμένος και με το μόνο-μόνο μανίζει;...»
«Διαόλιο- διαόλιο- διαόλιο μεγάλο
το ν’ αγαπά κιαείς κιαμιά κι αυτή να θέλει άλλο.» |
Νοικοκεράτο, Καλό και χρυσό νοικοκεράτο | Σπίτι, οικογένεια με καλή σειρά και καλά οικονομικά
«Ξένοι κι ολόξενοι ήρθανε στο χωργιό μας κι εκείνος κι η γυναίκα ντου και εδουλεύγανε κι οι δυο αργατολόοι κι εκάμανε σιγά-σιγά χρυσό νοικοκεράτο. Έμου σπίτι εχτίσανε, έμου χτήματα εγοράσανε, έμου κοπέλια εσπουδάξανε...» |
Τεσιλίμικο να 'ναι | Καλορίζικο
«Ήμαθα πως εγόρασες τ’ αμπέλι του αδερφού μου. Τεσιλίμικο να ’ναι και να ’χετε την υγειά σας να το τρυγάτε χρόνους πολλούς...» |
Γαϊδουργιά | Αγένεια, απρεπής συμπεριφορά, αγνωμοσύνη
«Η γαϊδουργιά ντου δεν έχει όρια. Του κόσμου τα καλά του ’χαμε όλοι μας καμωμένα όσους χρόνους τον είχαμε γείτονα κι εδά δεν ήφηκε σου λέει κακό να μην το πει για το γιό μας στο μελετοπεθερό ντου. Μεγάλη η γαϊδουργιά ντου...» |
Λιγοβυζασμένος | Μικρόσωμος και πολύ αδύνατος άνθρωπος
«Το μεσακό κοπέλι τσ’ αδερφής μου ήτονε πομονάρικο μικιό-μικιό κι αχαμνό και το φωνιάζανε οι φίλοι ντου λιγοβυζασμένο. Μια-ν-κοπανιά ήριξε σπάταλο κι εποβάτζαρε όλους τσι φίλους του…» |
Λευκαίνω (τα ρούχα) | Τα αφήνω σαπουνισμένα στον ήλιο δυο ή τρεις μέρες και ασπρίζουν.
Αφορά μόνο τα ασπρόρουχα. Μετά τα ξεπλύνω και φεύγουν οι σαπουνάδες, τα στεγνώνω και τα σιδερώνω. |
Ταλίμνια | Κόλπα στο χορό. Έχομε και: Τσαλίμνια, Τσακίσματα, Τερτίπια, Κανάργια, Κοτσακιές, Πασπαλιές κ.α.
«Εκειά να δεις τσακίσματα, ταλίμια και κανάργια,
εκειά να δεις το χορευτή να φτάνει στα δοκάργια...»
«Να ’θώργιες στο χορό ντεληκανη το Μανόλη το Σκοτίδι, να καμαρώνεις, να μη χορταίνει το μάτι σου κοκαλιές και τσακίσματα και πιδέξες πασπαλιές στον αέρα, να μη σου δίνει ο νούς σου μήδε τον αγαπητικό σου να ξανοίγεις...» |
Ώρες κι αποβάλετο ή Ώρες κι δεν ήτονε | Περίπου έχουν την έννοια: Απίθανο, αδύνατο, απίστευτο
«- Ωρέ, σα να ’δα το πρωί στην εκκλησά τo Νικολή του παπλωματά;
- Ώρες κι αποβάλετο... Ντ’ αυτός ήφυγε οψάργάς και πάει στην Αθήνα…» |
Σύγκαλα (τα). | Το λογικό, ο νους, η σωστή σκέψη και κρίση.
«Μην του πιάνεις κουσούρι μπρε Βαγγελία γιατί δεν είναι στα σύγκαλά ντου ο άθρωπος. Είχε ντα κι εκείνος πολλούς χρόνους τα λοϊκά ντου μα εδά...» |
Σα. | Σαν, αν, όταν
«Ας το έπαέ το τόπι σου και σα γυρίσεις το παίρνεις…»
«Σα θες να δεις την κοπελιά, φωτιά τση δώσε ν’ άψει
κι α θες να τηνε καλοδείς, κουκιά να ξεματίσει
να κουκαλίσει τα μισά και τ’ άλλα να ραντίσει.» |
Ολόγρος | Τελείως βρεμένος
«Βροχή τον ήπιασε την ταχυνή απού επήαινε στο χωράφι, κι εγίνηκε σφουγγούνι. Και δεν εγυάηρε ν’ αλλάξει, μόνο ως ήτονε ολόγρος εδούλευγε ολημερίς τση μέρας. Εδά συρώνει η μύτη ντου, βήχει κι έχει και πυρετό. Ποιός του φταίει;...» |
Άκι! | Πρόσταγμα για να φύγει η αίγα
«Εφώνιαζα τζη: Άκι γκιογκιόνα! Άκι γκιογκιόνα μου μα αυτή εχύθηκε και το ‘φαε το κέντρι...» |
Έχθρητα | Έχθρα
«Έχθρητα μου βαστά όλη η σπιτιά τω Μπραβήδω και μούτε το χαιρετισμό μου παίρνουνε αποστα δέν εσυβάστηκα να πάω ψευτομάρτυρας στο δικαστήριο απού ’χανε με το Μαθαίο. Είπα τως το ετότεσά ορθά κοφτά: Εγώ ψεύτικους όρκους δεν παίρνω...» |
Λούξυγκας | O λόξυγκας
«Οντε-ν-ήμουνε μικιό κοπέλι, άμα μ’ έπιανε λούξυγκας ήλεγε η μάνα μου: "Πητε ντου κιαμιά-μ-ψευτιά να του ποπεράσει ο λούξυγκας". Οι αδερφάδες μου ενημένανε να ποξεγνοιάσω κι άπογιας μου λέγανε την ψευτιά...» |
Ξεξινίζω | Ξεμεθώ
«Ήπιανε οψάργας του σκασμού στην εορτή του Σταυρή και ήρθε το ξημέρωμα στο σπίτι ο άντρας μου στουπί στο μεθύσι. Κοιμάται ακόμη και δεν τονε ξυπνώ μόνο δα τονε ’φήσω να ξεξοινίσει καλά-καλά...» |
Ραντισάρικο | Το αρνί που μένει πίσω από το κοπάδι και χάνεται.
«Ήβρηκε λέει ο βοσκός του Σήφη το εδικό μας ραντισάρικο και δα μας το πέψει αύριο με το κοπέλι, μόνο να ’χομε τα μέντε μας...» |
Κακοριζικιά | Η κακοτυχία
«Ανεστοράστε όλοι το κάλλος τση και την αρχοντιά τζη και την καλοπέραση τζη πριχού παντρευτεί το βρώμο απού τη βάλανε οι γονέοι τζη κι ήπηρε; Να μην τη δείτε εδά, στην Αθήνα, στην κακοριζικιά τζη, γιατί δα ραΐσει κι εσάς η καρδιά σας…» |
Ανεμαζωξάρης | Κάτοικος ενός τόπου που κατάγεται απ' αλλού
«Μπόλικους αναμαζωξάριδες έχει κι εμάς το χωργιό μας ήπεψε ο Θεός κι είναι όλοι ντως καλοί άνθρωποι και δούλοι και τσ’ έχομε ως έχομε τσοι χωργιανούς... » |
Ώρα καμάτου | Ακατάλληλη ώρα
«Ώρα καμάτου, νά σου την αξαδέρφη μου τη Ζαχαρένια να πάμε λέει στα λάχανα. Μήδε μαγερεμένα είχα, μήδε τη μπουγάδα είχα απλωμένη, μήδε παρασυρμένο το σπίτι κι ήλα γλακώ στα λάχανα;…» |
Υστερόπλουτος | Νεόπλουτος
«Αποστον ήπηρε την κληρονομιά του μπάρμπα ντου κι εγίνη υστερόπλουτος, δε μασε χαιρετά. Εκουβεντιάζαμε οψές με τη θειά μου στην αυλόπορτά τζη και επέρασε και μηδε δεν εγύρισε τη μούρη ντου να μασε ξανοίξει... Κάνω κι εγώ αδυνατά: "Πότε εγίνη η κολοκύθα; Πότε εμάκρυν’ ο λαιμός τση"...» |
Μακαρία | Η μνήμη, και το κέρασμα στη μνήμη νεκρού
«Μετά το μνημόσυνο λένε: "Περάσετε από το σπίτι να πιούμε μια μακαρία..."
Κι όταν πίνουν: "Στη μακαρία του κεκοιμημένου...(ή των κεκοιμημένω μας"...» |
Ξεπαραλυώ | Ξεπλέκω, ξυλώνω. Ουσιαστ.: Ξεπαράλυμα
«Εμπέρδεσε το ρεβέρι του παντελονιού μου σ’ ένα ξύλο κι εξεπαράλυσε η μπαζάκα ίσαμε τη σέλη. Σάσε και δεν εξεσκίστηκε γιατί το ξεπαράλυμα σάζει εύκολα...»
«Που ράφτει και ξεπαραλεί και που χαλά και χτίζει
μήδ’ η δουλειά ντου γίνεται μηδ’ έφκερος καθίζει.» |
Παραπέζουλο | Μικρό πέτρινο κρεβάτι
«Στο πανεγύρι τ’ Άη Αντώνη ήρθε το δικολόι μας από πολλούς τόπους. Τσοι πλια πολλούς τσοι κονέψαμε στο σπίτι μας. Πεζούλες και παραπέζουλα τα στρώσαμε...» |
Πασπατώντας | Ψάχνοντας, ψαχουλεύοντας
«Κατασκότιδο ήτονε οντε-ν-εβγήκαμε απού το χορό και δεν είχαμε φενέρι με τη θυγατέρα μου. Πασπατώντας ευρίσκαμε τσοι τοίχους και επηαίναμε...» |
Οπέρυσις | Πέρυσι
«Οπέρυσις ήτονε βεντέμα και εμαζώναμε ελιές και κοντά τη Λαμπρή. Κι οπεργισοπέρυσις απάνω-κάτω το ίδιο... Οφέτος όμως έχομε αστοχιά. Πολλά λίγες δα μαζώξομε...» |
|
